Цуутын цагаагч гүү цолмон цоохор унага, далан хоёр ижил сүрэг, дархан хул азаргатайгаа үзэсгэлэнт ногоон хөндийдөө идээшлэн бэлчдэг байжээ.

Эрт цагт нэгэн ядуу хүү ууланд нүүрс түлэн амьдардаг байжээ. Нэгэн цастай, хүйтэн өвлийн өдөр түүнд ийм явдал тохиолджээ. Залуу хүү удаан хадгалж цуглуулсан мөнгөөрөө тосгон орж, гудас хөнжил авахаар явжээ. Тэрээр уулын уруу догдлон гүйж явтал хажуугийн бутнаас шарчигнах чимээ гарлаа.

Нэгэн тосгонд жижигхэн сүм байдаг байжээ. Сүмд нэгэн ламтан өөрийн шавь ламхайн хамтаар сууна. Цэцэрлэгт нь ганц ширхэг лийрийн мод байдаг бөгөөд таван ширхэг жимс гарч гэнэ.

Эрт урьд цагт эмгэн өвгөн хоёр байжээ. Тэднийх Алёнушка гэдэг охинтой, Иванушка гэдэг хүүтэй юмсанжээ. Эмгэн өвгөн хоёр нас барж эгч дүү хоёр хоёулахнаа үлджээ.

Хөдөө, тарианы газар зун цагт маш сайхан ажээ. Тариа будаа шарлаж, нохойн хошуу ногоорно. Өвс маш сахлаг ургаад өрөвтас шувуу урт улаан хөлөөр нааш цааш алхлан явж эхээс сурсан мисэр үгээр чал, чал чалчина. Нуга тариаланг их ой тойрон бүсэлж, ойн дунд маш гүн нуурууд байна. Аяа, тэр тариалангийн газар юутай сайхан билээ!

Гурван хүүтэй өвгөн байжээ. Хоёр том хүү нь орон гэрийнхээ ажлыг амжуулдаг овсгоотой сэргэлэн Бага хүү Иван нь тэнэг гэнэ. Ойд явж мөөг түүх дуртай, гэртээ бол пийшин дээрээ хэвтээд өнждөг гэнэ

Гурван хүүтэй өвгөн байжээ. Хоёр том хүү нь орон гэрийнхээ ажлыг амжуулдаг овсгоотой сэргэлэн Бага хүү Иван нь тэнэг гэнэ. Ойд явж мөөг түүх дуртай, гэртээ бол пийшин дээрээ хэвтээд өнждөг гэнэ

Эрт урьд цагт жигүүртний хаан Хангарьд газар дээр ямар амьтны мах хамгийн сайхан амттайг мэдэх гэж хараацай, хэдгэнэ хоёрыг дуудуулж гэнэ. Дуудуулж ирүүлээд хэлэв.

Эрт урьд цагт долоон түмэн адуутай Долоо баяных Алтай хааныг өвөрлөж, Хангай хааныг арлан нутагладаг байжээ.

Эрт урьд цагт Санад гэдэг нэг хаан байжээ. Хаан Санад хамаг ардынхаа хамт ус бэлчээр сайтай сайхан газар нүүхээр шийджээ. Нүүн очих газар нь тун хол гэнэ. Их нүүдлийн өмнө хаан хөгшин хүмүүсийг ал гэж тушаажээ. Хөгшчүүд замд саад болно. Нэг ч хөгшин хүн авч явахгүй, нэг ч хөгшин хүн амьд үлдэх ёсгүй! Миний үгийг зөрчсөн хүнийг хатуу шийтгэнэ! гэж зарлигджээ.

Эрт урьд цагт эзэн хааны үед энхжин тогтсон нэгэн улсад хаан хүү Иван гэж байжээ. Хаан хүү Иван Марья, Ольга, Анна гэдэг гурван охин дүүтэй юмсанжээ. Эцэг эх хоёр нь нас барахдаа, дүү нараа эхэлж гуйсан хүнд л өгөөрэй гэж захижээ. Хаан хүү Иван эцэг эх хоёроо оршуулчихаад ихэд гашуудан гуниглаж дүү нарыгаа ногоон цэцэрлэгтээ зугаалъя гэжээ.

Нэгэн хаан байжээ. Тэр хаан үлгэр сонсох тун дуртай юмсанжээ. Дандаа шинэ, сонин үлгэр сонсох гэдэг байж. Ордны үлгэрчид мэдэх бүх үлгэрээ ярьчихсан тул хааны сэтгэлийг хангаж чадахаа байв гэнэ. Хаан:

Нэгэн өвгөн өөрийн эхнэргүй болоод өөр эмгэнтэй суув. Өвгөн нэг охинтой, эмгэн нэг охинтой гэнэ. Хойт эхийн гарт амьдарна гэдэг ямар хэцүүг цөм мэднэ, тоглон гүйлээ гэж зодуулна, томоотой суулаа гэж балбуулна, илүүдүүллээ гэж нудруулна, дутуудууллаа гэж дугтчуулна.

Хөвч их ойн захад хөеө засаж явсан нэг оготныг ховдог хар хэрээ шүүрч аваад нисэж явтал тайгад унагачихжээ. Тэр тайгад юу санаснаа яах ийхийн зуур бүтээж чаддаг элдэв ухааны эрдэм чадалтай нэг хүн амьдардаг байж. Ой дотор тэр хүнийг явж байтал дээрээс нь оготно унахыг хараад түүнийг авч овоохойдоо иржээ.

Дээр үед үр хүүхэдгүй эхнэр, нөхөр хоёр амьдран суудаг байлаа. Нэг удаа тэр ариун дагшин газарт очоод: "бурхан минь бидэнд үр хүүхэд заяагаач. Бид үр хүүхэдтэй болмоор байна" гэж бурхнаас залбиран гуйжээ.

Монголын дээд өвөг хээрээр гэр, хэцээр дэр хийж явсан өнө эртний үед юм гэнээ. Хөх цэнхэр дээвэртэй, хөрст ногоон дэвсгэртэй орчлон дэлхий хэмээх оосор бүчгүй нэгэн их гэрт хүн амьтан цөмөөрөө л эвтэй сайхан амьдарч байжээ. Т

Эрт урьд цагт жигүүртний хаан Хангарьд газар дээр ямар амьтны мах хамгийн сайхан амттайг мэдэх гэж хараацай, хэдгэнэ хоёрыг дуудуулж гэнэ. Дуудуулж ирүүлээд хэлэв.

Эрт урьд цагт Болдоггүй Бор өвгөн гэж нэг өвгөн байж гэнэ. Энэ өвгөн долооон бор хоньтой, нисдэг бор морьтой, бас нисдэггүй бор морьтой юм гэнэ.